مراحل طراحی جلد کتاب
روندی که در طراحی جلد کتاب مورد استفاده قرار می گیرد، در زیر بطور خلاصه آورده شده اند:
نشست با نویسنده
قبل از شروع طراحی جلد کتاب توصیه میشود جلسه ای را با نویسنده کتاب برای پی بردن به فضای کتاب با او داشته باشید. این در مورد کتابهای ادبی بیشتر صدق می کند. اما بهتر است برای حرفه ای تر شدن کارتان، جلسه ای با نویسنده هر موضوع کتابی داشته باشید. به این ترتیب هم می توانید از سلیقه نویسنده کتاب در طراحی بهره بجویید (زیرا کتاب قبل از هرکسی متعلق به نویسنده آن است) ، هم از محتوا و هدف نگارش کتاب مطلع شوید تا از المانها و رنگهای متناسب در طراحی بهره بجویید.
به غیر این کار، بهتر است طراح، کتاب یا حداقل قسمتهای عمده و مهم کتاب را مطالعه نماید تا ایده مناسب برای طراحی آن بدست آورد.
متاسفانه در ایران طراحان جلد کتاب ضمن محدود بودن، قادر به برگزاری چنین جلسه ای نمی باشند و از آنجاکه یک طراح ممکن است برای یک انتشارات در روز چندین طراحی انجام دهد، دیگر فرصت خواندن کتاب یا برگزاری جلسه و نشستی با نویسنده آن را ندارد و همین امر از کیفیت طراحی جلدها در ایران بسیار کاسته است ویکی از عوامل از دست رفتن انگیزه جهت خریداری کتاب می باشد.
جاگذاری المانهای طراحی روی جلد
عنوان کتاب معمولا در نیمه بالایی کتاب جاگذاری میشود، زیرا در هنگام چیدن آن در ویترین کتابفروشی به خوبی دیده شود. فونت استفاده شده در عنوان کتاب بر اساس سلیقه طراح و با استفاده از موضوع کتاب انتخاب می شود. سوتیتر یا توضیح در مورد عنوان و موضوع کتاب معمولا در ادامه تیتر یا عنوان کتاب می آید و بهتر است در راستای عنوان باشد و مکمل آن. سوتیتر نباید به گونه ای چیده شود که از وضوح نمایش عنوان کتاب کاسته گردد. در هر حال باید در وهله اول، عنوان کتاب دیده شود و سوتیتر برای دادن توضیح در ادامه خوانده شود.
عنوان نویسنده یا گردآوری کننده یا مترجم کتاب با توجه به اهمیت عنوان کتاب در فاصله ای (باز سلیقه ای ) از عنوان کتاب چاپ میشود. فونت آن نیز باید از فونت عنوان کتاب و سوتیتر کوچکتر باشد. نام ناشر میتواند با آرم آن همراه شود و گاهی فقط آرم آن چاپ شود. چاپ عنوان ناشر به این دلیل است که اگر کتاب در ویترین نمایش داده شد، مخاطب با دیدن روی جلد متوجه نام ناشر گردد.
شما می توانید رنگ روی جلد را یکدست با بقیه قسمت های کتاب در نظر بگیرید یا میتوانید روی جلد را کاملا مجزا از پشت آن طراحی کنید. استفاده از تصاویر و عکس بیشتر در کتابهای عمومی یا اصطلاحا public استفاده می شود و از اشکال و فرم ها می توانید در طراحی جلد کتابهای غیر پابلیک استفاده نمایید. اما در مجموع استفاده از تصویر در روی جلد کتاب به دلیل جلب نظر بیشتر خواننده ، توصیه می گردد. نکته مهم در طراحی روی جلد آنست که بهتر است المانهای موجود در روی جلد به سمت داخل کتاب سوق داده شوند و جهت دار باشند تا از نظر روانی خواننده به باز کردن کتاب و دیدن داخل کتاب ترغیب شود.
گاهی طراحی جلد تنها به صورت نوشتاری یا تایپو گرام استفاده می شود و از عکس یا فرم در آن استفاده نمیشود. این نوع طراحی برای کتابهای مذهبی شاید بیشتر استفاده شود. اما برای کتابهای کودکان توصیه نمیشود.
طراحی پشت جلد
پشت جلد همانطور که در قسمت خصوصیات گفته شد، جهت تبلیغات استفاده می گردد و معمولا سلیقه ای طراحی میشود. در ایران طراحی جلد کتاب معمولا یکدست انجام می شود. یعنی رنگ روی جلد و گاهی عناصر والمانهای آن تا پشت جلد امتداد می یابد. این موضوع به آن دلیل است که در هنگام تا زدن جلد در ایران دقت لازم انجام نمیگیرد و اگر طراحی و رنگ پشت یا عطف کتاب با بقیه جلد یکدست نباشد، صورت نا مرتب و زشتی ایجاد می گردد. طراحان جلد کتاب ترجیح می دهند این غیر حرفه ای گری را در طراحی (مجزا نکردن عطف و پشت و روی جلد) انجام دهند تا آنکه جلد کتاب نامرتب تا خورد وتمام طراحی جلد را بهم بریزد!
معمولا در ایران قیمت کتاب در پایین و وسط پشت جلد کتاب زده می شود و بهتر است نام ناشر نیز همچنان در پشت نیز چاپ گردد. خلاصه ای از کتاب یا قسمت مهم کتاب و یا طرح سوالی از موضوع کتاب، می تواند انگیزه خرید و خواندن کتاب را فراهم آورد.
عطف کتاب
مهمترین بخش جلد کتاب این قسمت است. اولین نگاه خواننده به کتاب و اولین لحظه تعامل کتاب با خواننده، عطف کتاب است. زیرا خواننده با دیدن این قسمت ترغیب به برداشتن آن از کتابخانه می شود. اگر عطف کتاب ارتباط لازم را با خواننده برقرار کند، در 90 درصد موارد، خواننده تصمیم به خواندن آن می گیرد. این آمار اهمیت بسیار بسیار عطف کتاب ( یعنی همان باریکه در ظاهر بی اهمیت جلد کتاب) را نشان میدهد. در اصول بین المللی طراحی جلد کتاب، عطف کتاب بیشترین انرژی را از طراح می گیرد و باید کاملا مجزا از کل جلد طراحی شود زیرا استراتژی ایجاد انگیزه در خواننده، این گونه می طلبد. اما به همان دلیلی که در قسمت طراحی پشت جلد توضیح دادیم، در ایران عطف یکدست با کل جلد طراحی می شود تا اگر در هنگام تا زدن جلد، بی دقتی شد، کل طراحی از بین نرود!
المانهای موجود در عطف: نام کتاب، عنوان نویسنده و نام ناشر و تعدد چاپ است. باید اطلاعات کافی و وافی باشد تا خواننده بتواند در برداشتن آن تصمیم بگیرد.
به ازای هر 100 صفحه کتاب ، باید 1 سانتی متر عطف کتاب در طراحی در نظر گرفته شود. البته این اندازه به گرم کاغذی که در چاپ صفحات کتاب استفاده می شود نیز بستگی دارد.
